1. ทารุณสุตฺตวณฺณนา

[157] ถทฺโธติ กกฺขโฬ อนิฏฺฐสฺส ปทานโตฯ จตุปจฺจยลาโภติ จตุนฺนํ ปจฺจยานํ ปฏิลาโภฯ สกฺกาโรติ เตหิเยว ปจฺจเยหิ สุสงฺขเตหิ ปูชนา, โส ปน อตฺถโต สมฺปตฺติเยวาติ อาห ‘‘เตสํเยว…เป.… ลาโภ’’ติฯ วณฺณโฆโสติ คุณกิตฺตนาฯ อนฺตรายสฺส อนติวตฺตนโต อนฺตรายิโก อนตฺถาวหตฺตาฯ

ทารุณสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. พฬิสสุตฺตวณฺณนา

[158] พฬิเสน จรติ, เตน วา ชีวตีติ พาฬิสิโกฯ เตนาห ‘‘พฬิสํ คเหตฺวา จรมาโน’’ติฯ อามิสคตนฺติ อามิสูปคตํ อามิสปติตํฯ เตนาห ‘‘อามิสมกฺขิต’’นฺติฯ ภินฺนาธิกรณานมฺปิ พาหิรตฺถสมาโส โหเตวาติ อาห ‘‘อามิเส จกฺขุทสฺสน’’นฺติฯ อโย วุจฺจติ สุขํ, ตพฺพิธุรตาย อนโย, ทุกฺขนฺติ อาห ‘‘ทุกฺขํ ปตฺโต’’ติฯ อสฺสาติ เอเตนฯ กตฺตุอตฺเถ หิ เอตํ สามิวจนํฯ ยถา กิเลสา วตฺตนฺติ, เอวํ ปวตฺตมาโน ปุคฺคโล กิเลสวิปฺปโยโค น โหตีติ วุตฺตํ ‘‘ยถา กิเลสมารสฺส กาโม, เอวํ กตฺตพฺโพ’’ติฯ

พฬิสสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3-4. กุมฺมสุตฺตาทิวณฺณนา

[159-160] อฏฺฐิกจฺฉปา วุจฺจนฺติ เยสํ กปาลมตฺถเก ติขิณา อฏฺฐิโกฏิ โหติ, เตสํ สมูโห อฏฺฐิกจฺฉปกุลํฯ มจฺฉกจฺฉปาทีนํ สรีเร ลมฺพนฺตี ปปตตีติ ปปตา, วุจฺจมานากาโร อยกณฺฏโกฯ อยโกสเกติ อโยมยโกสเกฯ กณฺณิกสลฺลสณฺฐาโนติ อตฺตนิกาปนสลฺลสณฺฐาโนฯ อยกณฺฏโกติ อโยมยวงฺกกณฺฏโกฯ นิกฺขมติ เอตฺถ อถาวรโตฯ ปเวสิตมตฺโต หิ โสฯ อิทานิ ตฺวํ ‘‘อมฺหาก’’นฺติ น วตฺตพฺโพฯ อิโต อนนฺตรสุตฺเตติ จตุตฺถสุตฺตมาหฯ

กุมฺมสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. มีฬฺหกสุตฺตวณฺณนา

[161] มีฬฺหกาติ เอวํ อิตฺถิลิงฺควเสน วุจฺจมานาฯ คูถปาณกาติ คูถภกฺขปาณกาฯ อนฺโตติ กุจฺฉิยํฯ

มีฬฺหกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. อสนิสุตฺตวณฺณนา

[162] ‘‘อิเม ลาภสกฺการํ อนาหรนฺตา ชิฆจฺฉาทิทุกฺขํ ปาปุณนฺตู’’ติ เอวํ น สตฺตานํ ทุกฺขกามตาย เอวมาหาติ อาเนตฺวา สมฺพนฺโธฯ อนนฺตทุกฺขํ อนุโภติ อปราปรํ อุปฺปชฺชนกอกุสลจิตฺตานํ พหุภาวโตฯ

อสนิสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. ทิทฺธสุตฺตวณฺณนา

[163] อจฺฉวิสยุตฺตาติ วา ทิทฺเธ คเตน คตทิทฺเธนฯ เตนาห ‘‘วิสมกฺขิเตนา’’ติฯ

ทิทฺธสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. สิงฺคาลสุตฺตวณฺณนา

[164] ชรสิงฺคาโลตฺเวว วุจฺจติ สรีรโสภาย อภาวโตฯ สรีรสฺส อุคฺคตกณฺฏกตฺตา อุกฺกณฺฏเกน นามฯ ผุฏตีติ ผลติ ภิชฺชติฯ

สิงฺคาลสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. เวรมฺภสุตฺตวณฺณนา

[165] กายํ น รกฺขติ นาม ฉพฺพีสติยา สารุปฺปานํ ปริจฺจชนโตฯ วาจํ น รกฺขติ นาม ราคสามนฺตา จ โกธสามนฺตา จ ยาว นิจฺฉารณโตฯ

เวรมฺภสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. สคาถกสุตฺตวณฺณนา

[166] ‘‘ยสฺส สกฺกริยมานสฺสา’’ติ เอตฺถ อสกฺกาเรน จูภยนฺติ อสกฺกาเรน จ อุภยญฺจ, กทาจิ สกฺกาเรน, กทาจิ อสกฺกาเรน กทาจิ อุภเยนาติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘อสกฺกาเรนา’’ติอาทิฯ สตตวิหารานํ สมฺปตฺติยา สาตติโกติ อาห ‘‘อรหตฺต…เป.… สุขุมทิฏฺฐี’’ติอาทิฯ ตถา หิ สา ‘‘วชิรูปมญาณ’’นฺติ วุจฺจติฯ อาคตตฺตาติ ผลสมาปตฺติํ สมาปชฺชิตุํ ตสฺสา ปุพฺพปริกมฺมํ อุปคตตฺตาฯ

สคาถกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปฐมวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. ทุติยวคฺโค

1-2. สุวณฺณปาติสุตฺตาทิวณฺณนา

[167-168] จาเลตุํ น สกฺโกติ สีลปพฺพตสนฺนิสฺสิตตฺตาฯ อญฺญํ วา กิจฺจํ กโรติ ปเคว สีลสฺส ฉฑฺฑิตตฺตาฯ ตติยาทีสุ อปุพฺพํ นตฺถิฯ

สุวณฺณปาติสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ทุติยวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. ตติยวคฺโค

1. มาตุคามสุตฺตวณฺณนา

[170] ยํ วิสภาควตฺถุ ปุริสสฺส จิตฺตํ ปริยาทาย ฐาตุํ สกฺโกตีติ วุจฺจติ, ตโต วิเสสโต ลาภสกฺกาโรว สตฺตานํ จิตฺตํ ปริยาทาย ฐาตุํ สกฺโกตีติ ทสฺเสนฺโต ภควา ‘‘น ตสฺส, ภิกฺขเว’’ติอาทิมโวจาติ ทสฺเสนฺโต ‘‘น ตสฺสา’’ติอาทิมาหฯ

มาตุคามสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. กลฺยาณีสุตฺตวณฺณนา

[171] ทุติยํ อุตฺตานเมว, ตสฺเสว อตฺถสฺส เกวลํ ชนปทกลฺยาณีวเสน วุตฺตํฯ

กลฺยาณีสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3-6. เอกปุตฺตกสุตฺตาทิวณฺณนา

[172-175] สทฺธาติ อริยมคฺเคน อาคตสทฺธา อธิปฺเปตาติ อาห ‘‘โสตาปนฺนา’’ติฯ

เอกปุตฺตกสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. ตติยสมณพฺราหฺมณสุตฺตวณฺณนา

[176] เอวมาทีติ อาทิ-สทฺเทน พาหุสจฺจสํวรสีลาทีนํ สงฺคโห ทฏฺฐพฺโพฯ ลาภสกฺการสฺส สมุทยํ อุปฺปตฺติการณํ สมุทยสจฺจวเสน ทุกฺขสจฺจสฺส อุปฺปตฺติเหตุตาวเสนฯ

ตติยสมณพฺราหฺมณสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ